Η προσωποκεντρική προσέγγιση ψυχοθεραπείας, γνωστή επίσης και σαν πελατοκεντρική, συμβουλευτική, αναπτύχθηκε στις Ηνωμένες πολιτείες Αμερικής από τον Carl Rogers. Η συμβολή του στην επιστήμη της ψυχολογίας είναι σημαντική γιατί με την ψυχοθεραπευτική αυτή μέθοδο άλλαξε τον τρόπο σκέψης των ψυχολόγων.
Η Ανάπτυξη του Ανθρώπου
Σε κάθε ανθρώπινο ον υπάρχει η τάση της επιβίωσης και της εξέλιξης. Έχει την τάση να κατευθύνεται προς την ελευθερία, την βελτίωση και την αξιοποίηση όλων του των δυνατοτήτων. Αυτό ονομάζεται τάση πραγμάτωσης.
Κατά την παιδική μας ηλικία, κυρίως, αλλά και αργότερα, όταν δεχόμαστε θετική αναγνώριση και αποδοχή για αυτό που είμαστε από τους σημαντικούς άλλους και από το περιβάλλον μας, η τάση πραγμάτωσης μας εξελίσσεται φυσιολογικά. Αυτό μας κάνει, αυτά που αισθανόμαστε και σκεφτόμαστε, δικαιούμαστε να το κάνουμε, αποκτώντας έτσι την αποδοχή του εαυτού μας και όλα όσα είμαστε ως άτομο.
Έτσι μεγαλώνοντας, είμαστε ανοιχτοί σε εμπειρίες, αρνητικές ή θετικές, τα αρνητικά συναισθήματα δεν απωθούνται, μέσω τον μηχανισμών άμυνας, αλλά επεξεργάζονται.
Ζούμε υπαρξιακά τη ζωή μας, ζούμε στο παρόν και αποφεύγουμε προκαταλήψεις και κριτικές.
Αγκαλιάζουμε όλα μας τα συναισθήματα και εμπιστευόμαστε τα ένστικτα μας.
Ζούμε τη ζωή μας με έναν δημιουργικό τρόπο, αναλαμβάνουμε ρίσκα και έχουμε τον τρόπο και την ικανότητα να προσαρμοζόμαστε στις ανάγκες της ζωής.
Είμαστε ικανοποιημένοι, ευτυχισμένοι, αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη και έχουμε εκπληρώσει τις επιθυμίες στη ζωή τους.
Ψυχικός Τραυματισμός
Αν για κάποιους λόγους αυτή η φυσιολογική μας εξέλιξη μπλοκαριστεί από εξωτερικούς παράγοντες, δηλαδή όταν η θετική μας αναγνώριση, από τους σημαντικούς άλλους και το περιβάλλον, προσφέρεται υπό όρους, επειδή η επιβίωσή μας ψυχικά εξαρτάται από αυτούς, καταπιέζουμε τις αληθινές μας ανάγκες και δημιουργούμε μία εικόνα εαυτού η οποία ταιριάζει με τους όρους αξίας που έχουμε εισπράξει και η οποία είναι εγκλωβιστική (δεν πρέπει να δείχνω τις ευαισθησίες μου, οι άντρες ποτέ δεν κλαίνε, οι γυναίκες είναι πάντα ευαίσθητες, πάντα να λέμε ναι κτλ).
Ένα αγόρι έχει κλίση προς τη μουσική, η οικογένεια του είναι αντίθετη προς αυτό το επάγγελμα διότι δεν το θεωρεί σοβαρό και ικανό να βιοποριστεί μέσα από αυτό. Οι απόψεις αυτές τις οικογένειες, εσωτερικεύονται από το παιδί και νομίζει ότι είναι δικές του. Έτσι καταφέρνει το παιδί ναι μεν να κερδίσει την αγάπη και την αποδοχή της οικογένειας αλλά εμποδίζει την έμφυτη τάση πραγμάτωσης του.
Έτσι αυτή η διαστρεβλωμένη εικόνα που έχουμε δημιουργήσει για τον εαυτό μας γίνεται ο παράγοντας μέσω του οποίου φιλτράρουμε τις εμπειρίες, τα συναισθήματά και τη συμπεριφορά μας. Όσες εμπειρίες δεν συνάδουν με την αυτοεικόνα μας αυτόματα αποκλείονται από το νου ή μακιγιάρονται προκειμένου να μην διαταράξουν αυτή την εικόνα.
Θεραπεία
Το παράδοξο είναι ότι όταν αποδεχτώ τον εαυτό μου όπως είμαι τότε μπορώ να αλλάξω.
Η ενσυναίσθηση είναι ένας μοναδικός τρόπος που σου επιτρέπει να γνωρίσεις τον εαυτό σου και το άλλο πρόσωπο, ένας τρόπος συντονισμού και κατανόησης. Όταν η ενσυναίσθηση επεκτείνεται, ικανοποιεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας για οικειότητα και μας σώζει από τα συναισθήματα της μοναξιάς.
Ο Ρότζερς πίστευε ότι ο πιο σημαντικός παράγοντας θεραπείας είναι το θεραπευτικό περιβάλλον που δημιουργείτε στον πυρήνα μιας σχέσης εμπιστοσύνης με τον θεραπευόμενο.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ο θεραπευόμενος βρίσκει το χώρο να κατευθυνθεί προς την αλλαγή και να απεγκλωβιστεί από τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές και τους περιορισμούς που του έχουν επιβάλει οι άλλοι.
Ο θεραπευτής, σε αντίθεση με το ιατρικό μοντέλο, δεν παίρνει το ρόλο της αυθεντίας, έχει εμπιστοσύνη στον θεραπευόμενο γιατί τον θεωρεί ότι είναι ικανός και ο μόνος που μπορεί να κάνει αλλαγές στη ζωή του.
Οι αναγκαίες συνθήκες της θεραπευτικής αλλαγής προσωπικότητας που πρέπει να δημιουργηθούν ανάμεσα στον θεραπευτή και το θεραπευόμενο είναι:
Ενσυναίσθηση
Ο Ρότζερς την ορίζει ως “την ικανότητα του θεραπευτή να αντιλαμβάνεται το εσωτερικό σημείο αναφοράς του θεραπευόμενου με τα συναισθηματικά και νοητικά στοιχεία σαν να ήταν στη θέση του χωρίς όμως να χάνει την ιδιότητα του”.
Επίσης ο θεραπευτής μέσω των αποκρίσεων του κάνει γνωστό στον πελάτη τι έχει αντιληφθεί γι’αυτόν. Αυτό επιβεβαιώνει και απαλύνει τον Ψυχικό πόνο του θεραπευόμενου και του δίνει την αίσθηση ότι ανήκει κάπου.
Αυθεντικότητα
Ο θεραπευτής οφείλει να είναι ο εαυτός του να συμπεριφέρεται φυσιολογικά και αβίαστα δίχως να κάνει χρήση κάποιου επαγγελματικού ή άλλου προσωπείου ( Ποταμιάνος, 1999).
Να έχει αυξημένη αντίληψη της αυτογνωσίας του που θα τον προφυλάξει, τα δικά του άλυτα προβλήματα να τα βάλει στην θεραπευτική σχέση του με τον θεραπευόμενο. Πρέπει να είναι σε επαφή με αυτά που νιώθει, ακόμα και τα αρνητικά συναισθήματα και σε θέση να τα μοιραστεί με το θεραπευόμενο, εάν το κρίνει απαραίτητο, με ευγένεια και ενσυναίσθηση. Αυτή η στάση του αποκαλύπτει στον θεραπευόμενο ποιος πραγματικά είναι και ενθαρρύνοντας τον, με τη στάση του, να κάνει το ίδιο.
Άνευ Όρων Αποδοχή
Είναι μία στάση πού πέρα από την διαδικασία της ψυχοθεραπείας θα πρέπει ο θεραπευτής να περικλείει στη δική του θεώρηση των πραγμάτων και να έχει αποδεχτεί τα δύσκολα κομμάτια του εαυτού του.
Άνευ όρων αποδοχή σημαίνει την προδιάθεση του θεραπευτή να αντιμετωπίσει με μεγάλη δεκτικότητα και χωρίς κριτική τον θεραπευόμενο ακόμα και όταν οι πράξεις του δεν εμπίπτουν στο κανόνα της “σωστής” συμπεριφοράς.
Ο θεραπευτής θα πρέπει να δημιουργήσει ένα ασφαλές κλίμα μέσα στο οποίο ο θεραπευόμενος θα μπορεί με άνεση και ελευθερία να περιηγηθεί και να εκφραστεί, χωρίς να μπαίνει στη διαδικασία να χρησιμοποιεί τους αμυντικούς μηχανισμούς του όπως έχει μάθει από το παρελθόν για να προστατέψει τον εαυτό του.