Σεξ χωρίς επιθυμία: Είναι φυσιολογικό ή πρόβλημα που χρειάζεται θεραπεία;

Εισαγωγή

«Δεν έχω όρεξη για σεξ… μήπως κάτι δεν πάει καλά με μένα;» Αυτό το ερώτημα ακούγεται συχνά – αλλά όχι πάντα δυνατά. Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να εκφράσουν την ανησυχία τους γύρω από την απουσία ερωτικής επιθυμίας, είτε γιατί ντρέπονται είτε γιατί θεωρούν ότι πρέπει να “λειτουργούν κανονικά”. Ζούμε σε μια κοινωνία όπου το σεξ συχνά παρουσιάζεται ως βασικό συστατικό της ευτυχίας, της επιτυχίας, της σχέσης. Όταν η επιθυμία απουσιάζει, δημιουργείται μια εσωτερική κρίση: “Μήπως είμαι προβληματικός/ή;”

Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πιο πολύπλοκη. Η σεξουαλική επιθυμία δεν είναι πάντα σταθερή, ούτε ίδια για όλους. Είναι μια πολυδιάστατη εμπειρία που επηρεάζεται από τη βιολογία, την ψυχολογία, τη σχέση, το περιβάλλον και τις κοινωνικές προσδοκίες. Το ερώτημα δεν είναι απλώς αν η απουσία επιθυμίας είναι φυσιολογική, αλλά αν προκαλεί δυσφορία – και αν ναι, πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί με σεβασμό, φροντίδα και γνώση.

Τι είναι η σεξουαλική επιθυμία;

Η σεξουαλική επιθυμία είναι η εσωτερική παρόρμηση για σεξουαλική εγγύτητα, η φαντασίωση, η προσδοκία, η ανάγκη για ερωτική σύνδεση. Δεν είναι απλώς μια βιολογική ορμή – συνδέεται με την ταυτότητα, τη σχέση με το σώμα, τον ψυχισμό και τις εμπειρίες μας.

Σύμφωνα με το DSM-5, η Διαταραχή Σεξουαλικής Επιθυμίας (HSDD) χαρακτηρίζεται από επίμονη ή επαναλαμβανόμενη απουσία ή σημαντική μείωση σεξουαλικών φαντασιώσεων και επιθυμίας για δραστηριότητα, που προκαλεί σημαντική δυσφορία στο άτομο.

Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την επιθυμία;

Η επιθυμία επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων, που συχνά δρουν ταυτόχρονα:

1. Ψυχολογικοί:

• Κατάθλιψη, άγχος, κρίσεις ταυτότητας.
• Τραύματα, καταπιεσμένες ανάγκες, ενοχές γύρω από το σεξ.
• Αρνητική εικόνα σώματος ή εσωτερικευμένη ντροπή.

2. Σωματικοί / Ιατρικοί:

• Ορμονικές διακυμάνσεις (θυρεοειδής, τεστοστερόνη, εμμηνόπαυση).
• Φαρμακευτική αγωγή (αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά).
• Χρόνια νοσήματα, πόνος, κόπωση.

3. Σχέσης:

• Συναισθηματική απομάκρυνση, συγκρούσεις.
• Έλλειψη επικοινωνίας ή ασυμβατότητα επιθυμιών.
• Πλήξη, ρουτίνα, απουσία φροντίδας και φλερτ.

4. Κοινωνικά / Πολιτισμικά:

• Στερεότυπα (π.χ. οι άντρες “πρέπει” να έχουν πάντα όρεξη).
• Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση γεμάτη φόβο, ενοχές ή σιωπή.
• Νορμοκανονιστικά πρότυπα για το σώμα και τη σεξουαλική έκφραση.

Οι παραπάνω παράγοντες συνυφαίνονται, διαμορφώνοντας ένα δυναμικό πεδίο που μπορεί να ενισχύει ή να καταστέλλει την επιθυμία.

Πότε γίνεται πρόβλημα;

Η απουσία επιθυμίας είναι πρόβλημα μόνο όταν προκαλεί ενόχληση στο άτομο ή επηρεάζει αρνητικά τη σχέση του. Δεν είναι υποχρεωτικό όλοι να έχουν ίδια επίπεδα ερωτικότητας ή τις ίδιες ανάγκες. Ωστόσο, αν η μείωση επιθυμίας οδηγεί σε απομόνωση, ένταση, αίσθημα αποτυχίας ή απόρριψης, τότε είναι σημαντικό να διερευνηθεί και να φροντιστεί.

Για παράδειγμα:

• Άτομα που βιώνουν μακροχρόνια απουσία επιθυμίας και νιώθουν εσωτερική δυσφορία.
• Ζευγάρια όπου οι διαφορές επιθυμίας δημιουργούν έντονη ένταση.
• Άνθρωποι που βιώνουν ενοχή ή φόβο επειδή δεν έχουν «φυσιολογική» όρεξη.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ψυχοσεξουαλική θεραπεία μπορεί να προσφέρει υποστήριξη και κατανόηση.

Η ψυχοσεξουαλική θεραπεία βασίζεται στη σύνθεση ψυχολογικών και σεξολογικών γνώσεων, με στόχο να βοηθήσει το άτομο ή το ζευγάρι να κατανοήσει, να εκφράσει και να επεξεργαστεί τη σεξουαλικότητά του.

1. Λήψη ψυχοσεξουαλικού ιστορικού:

• Σεξουαλική ανάπτυξη, πρώτες εμπειρίες.
• Σχέση με το σώμα, τη σεξουαλικότητα και τον εαυτό.
• Στερεότυπα, προσδοκίες και βιώματα από την οικογένεια.

2. Δόμηση υπόθεσης:

• Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην απουσία επιθυμίας;
• Πώς λειτουργεί η δυσκολία; Τι την συντηρεί;

Υπάρχουν εσωτερικές συγκρούσεις ή ασυνείδητοι φόβοι;

3. Θεραπευτικό πλάνο:

• Ψυχοεκπαίδευση για την επιθυμία, τον κύκλο της σεξουαλικής ανταπόκρισης (π.χ. Basson model).
• Αποδόμηση μύθων (π.χ. «η επιθυμία πρέπει να είναι αυθόρμητη»).
• Ασκήσεις επαναπροσέγγισης, όπως το sensate focus.
• Ενίσχυση φαντασίωσης, φλερτ, αυτοπαρατήρηση.
• Εργασία με το σώμα, αυτοφροντίδα και εικόνα σώματος.

Η ψυχοσεξουαλική θεραπεία δεν στοχεύει απλώς στην «επαναφορά της όρεξης», αλλά στην βαθύτερη κατανόηση και αποδοχή της σεξουαλικής ταυτότητας του ατόμου.

Κοινές παρανοήσεις που επιβαρύνουν την επιθυμία

• “Αν δεν έχω επιθυμία, σημαίνει ότι δεν αγαπώ τον/την σύντροφό μου.”
• “Το σεξ πρέπει να είναι πάντα αυθόρμητο και παθιασμένο.”
• “Οι άντρες έχουν πάντα σεξουαλική διάθεση.”
• “Αν χρειάζομαι βοήθεια, κάτι δεν πάει καλά με μένα.”

Αυτές οι πεποιθήσεις όχι μόνο εντείνουν την πίεση αλλά οδηγούν και σε απόσυρση, ενοχή ή συγκρούσεις. Η θεραπεία τις αναγνωρίζει και τις μετασχηματίζει.

Συμπέρασμα

Η ερωτική επιθυμία είναι μια ευαίσθητη, σύνθετη και πολυδιάστατη λειτουργία. Δεν υπάρχει ένα «σωστό» επίπεδο επιθυμίας. Υπάρχει το δικό σου, αυτό που σε εκφράζει, που σε γεμίζει και σε συνδέει με το σώμα, τον σύντροφο και τον εαυτό σου.

Αν η απουσία επιθυμίας σε δυσκολεύει, σε αποσυντονίζει ή σε απομακρύνει από τον σύντροφό σου, μην την αγνοείς. Η ψυχοσεξουαλική θεραπεία δεν σου λέει «πρέπει να θέλεις», αλλά σε βοηθά να καταλάβεις τι πραγματικά χρειάζεσαι.

Η σεξουαλικότητα δεν είναι υποχρέωση. Είναι επιλογή, έκφραση και σύνδεση. Και αυτή μπορεί – με φροντίδα και κατανόηση – να ξαναβρεί τον δρόμο της.

Βιβλιογραφία και προτροπή για περεταίρω μελέτη

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
2. Basson, R. (2001). Using a different model for female sexual response to address women’s problematic low sexual desire. Journal of Sex & Marital Therapy, 27(5), 395–403. https://doi.org/10.1080/009262301317081103
3. Levine, S. B. (2003). The nature of sexual desire: A clinician’s perspective. Archives of Sexual Behavior, 32(3), 279–285. https://doi.org/10.1023/A:1023428021706
4. Brotto, L. A., & Luria, M. (2014). Sexual interest/arousal disorder in women. The BMJ, 349, g4283. https://doi.org/10.1136/bmj.g4283
5. McCabe, M. P., & Connaughton, C. (2014). Psychosocial factors associated with male sexual dysfunction. Journal of Sex Research, 51(1), 31–42. https://doi.org/10.1080/00224499.2012.678534
6. Kingsberg, S. A. (2002). The impact of aging on sexual function in women and their partners. Archives of Sexual Behavior, 31(5), 431–437. https://doi.org/10.1023/A:1019842303078
7. Kaplan, H. S. (1979). Disorders of sexual desire and other new concepts and techniques in sex therapy. New York: Brunner/Mazel.
8. Masters, W. H., & Johnson, V. E. (1970). Human sexual inadequacy. Boston: Little, Brown and Company.
9. Perelman, M. A. (2009). Sexual pharmacology and treatment of sexual disorders in the clinical setting. Journal of Sexual Medicine, 6(3), 739–751. https://doi.org/10.1111/j.1743-6109.2008.01171.x
10. Brotto, L. A., & Heiman, J. R. (2007). Mindfulness in sex therapy: Applications for women with sexual difficulties following gynecologic cancer treatment. Journal of Sex & Marital Therapy, 33(1), 45–58. https://doi.org/10.1080/00926230600998577